Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị chi phối bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Bắc Khánh Vĩnh đã triển khai một mô hình hỗ trợ hội viên, đặc biệt là phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số, kiếm thêm thu nhập thông qua việc thành lập Tổ đan dây lá buông. Tổ này được thành lập vào tháng 5 năm 2024 với 10 thành viên, đa phần là người Raglai. Với nguồn nguyên liệu lá buông sẵn có tại địa phương và một số khu vực lân cận, tổ đã hướng dẫn kỹ thuật đan lá buông và hỗ trợ chị em tìm đầu ra cho sản phẩm.

Quá trình làm dây lá buông đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Đầu tiên, lá tươi được chặt và sau đó phơi khô. Tiếp theo, lá được xé thành nhánh riêng để tước sợi. Kỹ thuật làm dây lá buông không chỉ đòi hỏi sự kiên nhẫn mà còn cần kinh nghiệm, đặc biệt là việc ủ lá qua đêm để lá không bị đứt gãy và giữ được màu xanh đặc trưng.

Tổ trưởng Tổ đan dây lá buông, bà Cao Lệ Hân, đã chia sẻ kinh nghiệm của mình về cách làm dây lá buông. Theo bà, công việc đan dây lá buông không đòi hỏi thời gian cố định, lại làm quanh năm nên ai cũng có thể làm. Các thành viên của tổ đã có thể kiếm thêm thu nhập cho gia đình thông qua việc làm dây lá buông.

Trước đây, người dân tự bán cho thương lái với giá 2.000 đồng/cuộn, nhưng khi thành lập tổ, các thành viên hỗ trợ nhau chở sản phẩm đi tiêu thụ để có giá bán tốt hơn. Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Bắc Khánh Vĩnh đã đi liên hệ, tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm và hỗ trợ các thành viên trong tổ. Hiện nay, các thành viên đã có thể bán sản phẩm với giá 3.000 đồng/cuộn.

Tổ đan dây lá buông đã trở thành một mô hình giúp đỡ hội viên, đặc biệt là phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số kiếm thêm thu nhập và cải thiện cuộc sống. Thông qua mô hình này, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Bắc Khánh Vĩnh hy vọng sẽ giúp chị em có điều kiện kiếm thêm thu nhập lo cho gia đình.

Thời gian tới, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã sẽ tiếp tục nhân rộng mô hình để nhiều hội viên tham gia, giúp chị em có điều kiện kiếm thêm thu nhập lo cho gia đình. Với sự hỗ trợ và hướng dẫn của Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, các thành viên trong tổ đan dây lá buông sẽ có thể phát triển và nhân rộng mô hình này, mang lại lợi ích thiết thực cho hội viên và cộng đồng địa phương.

Những ngày gần đây, thành phố Hồ Chí Minh đã chứng kiến những cơn mưa lớn kéo dài kèm theo gió mạnh, biến việc di chuyển trên đường trở thành một thách thức đáng kể cho người dân. Trong bối cảnh nhiều người chọn ở nhà để tránh mưa, các tài xế công nghệ vẫn không ngừng nghỉ, miệt mài rong ruổi trên đường phố để mưu sinh và đáp ứng nhu cầu di chuyển của khách hàng.

Việc chạy xe trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt như vậy mang đến nhiều thách thức cho các tài xế. Ngoài áp lực về thời gian và thu nhập giảm sút do số lượng chuyến đi giảm, họ còn phải đối mặt với việc thao tác trên điện thoại trở nên bất tiện hơn. Mưa lớn, đường trơn trượt và tầm nhìn hạn chế khiến mỗi chuyến đi trở thành một thử thách đòi hỏi sự cẩn trọng và tập trung cao độ.

Trương Văn Tuấn, 23 tuổi, một tài xế Grab, cho biết: ‘Chạy xe trong mưa gió quả thực rất nguy hiểm. Nhiều lúc đang phải núp mưa mà có đơn cũng phải chạy đi ngay để kịp giao hàng. Những ngày mưa lớn như thế này, số chuyến đi giảm đáng kể nên thu nhập cũng giảm theo.’

Tương tự, Nguyễn Đăng Lưu, 37 tuổi, quê Đồng Tháp, tài xế hãng Xanh SM, cũng chia sẻ về những khó khăn mà anh gặp phải: ‘Trời mưa thì không chỉ ướt người mà còn ướt điện thoại. Mình mới sắm thêm áo mưa cho khách mặc để đảm bảo sự tiện lợi. Đường trơn nên phải đi chậm, không dám chạy nhanh để đảm bảo an toàn.’

Không chỉ thời tiết khắc nghiệt, các tài xế công nghệ còn phải chịu áp lực từ việc khách hủy đơn hoặc không nghe máy khi giao hàng. Điều này không chỉ làm mất thời gian mà đôi khi còn ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của họ. Việc này đòi hỏi sự kiên nhẫn và chuyên nghiệp từ phía tài xế để tiếp tục phục vụ khách hàng một cách tốt nhất.

Anh Nguyễn Hoàng Tân, 35 tuổi, một tài xế giao hàng cho Shopee, bày tỏ: ‘Mùa nắng thì đỡ, chứ mưa gió đi làm cực lắm. Mấy hôm nay mưa to, gió lớn, mình phải tấp lên lề núp mưa, không dám chạy nhanh vì sợ ướt hàng của khách. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập mà còn khiến cho công việc trở nên vất vả hơn.’

Mặc dù gặp nhiều khó khăn, các tài xế công nghệ vẫn cố gắng hoàn thành công việc, chở khách đúng giờ, giao hàng đúng địa điểm. Họ chỉ mong khách hàng để ý điện thoại, nhận hàng nhanh và đừng hủy cuốc, để những ngày làm việc của họ bớt đi phần nào vất vả. Sự kiên nhẫn và tận tâm của họ trong những điều kiện thời tiết không thuận lợi đáng được ghi nhận và trân trọng.

Grab và các hãng xe công nghệ khác đang nỗ lực để hỗ trợ tài xế và khách hàng trong thời gian này. Hy vọng rằng, sự phối hợp và hiểu biết giữa tài xế, khách hàng và các hãng dịch vụ sẽ giúp giảm bớt những khó khăn và mang lại trải nghiệm tốt hơn cho tất cả mọi người.

Sông Yamuna, dòng sông linh thiêng của Ấn Độ, không chỉ là nguồn nước cho sinh hoạt mà còn là nơi duy trì sự sống cho hàng trăm thợ lặn tại New Delhi. Họ được biết đến với tên gọi ‘gotakhor’, một nghề nghiệp độc đáo và đầy thử thách.

Những thợ lặn này kiếm sống bằng cách lặn xuống sông Yamuna để tìm kiếm các vật phẩm có giá trị như tiền xu, đồ trang sức, chai lọ, mảnh kim loại và mẩu gỗ. Sau đó, họ bán những vật phẩm này trên thị trường phế liệu đang bùng nổ. Ramu Gupta, một thợ lặn 67 tuổi, là một trong số họ. Ông đã chuyển đổi từ công việc dọn dẹp nhà vệ sinh sang công việc này để kiếm khoảng 5.000 rupee (tương đương 1.516.407,26 đồng) mỗi tháng. Số tiền này sẽ giúp ông tiết kiệm thêm cho hai đứa cháu của mình.

Gupta và những thợ lặn khác như ông đã mạo hiểm sức khỏe của mình để làm việc trong làn nước ô nhiễm vào buổi sáng và buổi tối, 7 ngày một tuần. Họ tin rằng dòng sông không chỉ cung cấp nước cho sinh hoạt mà còn là nơi duy trì sự sống. Những người theo đạo Hindu tin rằng sông Yamuna là một dòng sông thiêng liêng, nơi họ thả lễ vật xuống nước để hiến tế cho nữ thần sông Yami. Đây cũng là nơi hỏa táng người đã khuất, và những người thân thường mang tro cốt và đồ tùy táng thả xuống dòng nước.

Arvind Kumar, một đồng nghiệp trẻ của Gupta, đã làm việc trên sông Yamuna trong gần 12 năm. Anh kiếm được trung bình 600 rupee (hơn 180.000 đồng) mỗi ngày, thấp hơn mức lương tối thiểu của Chính phủ. Công việc này không đảm bảo thu nhập cố định và yêu cầu họ phải mạo hiểm sức khỏe.

Mặc dù vất vả, nhưng những thợ lặn này vẫn tiếp tục công việc của mình vì cần tiền để mưu sinh. Họ cũng tin rằng được nữ thần Durga bảo vệ, vị nữ thần Hindu có sức mạnh và quyền lực tối cao.

Thông qua công việc này, những thợ lặn đã thể hiện sự kiên trì và quyết tâm trong việc kiếm sống. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý đến vấn đề an toàn và sức khỏe của họ khi làm việc trong môi trường ô nhiễm.

Một số tổ chức và cơ quan chức năng đã và đang tìm cách cải thiện điều kiện làm việc và bảo vệ sức khỏe cho những thợ lặn này. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết.

Trong khi đó, những thợ lặn tiếp tục công việc của mình, góp phần vào việc duy trì sự sống và phát triển của cộng đồng.