Sinh viên Đại học California tại Los Angeles (Mỹ) Nguyễn Hoàng Nam vừa đạt được thành công đáng kể khi gọi vốn thành công 500.000 USD (tương đương khoảng 13 tỷ đồng) từ Y Combinator, một trong những quỹ đầu tư hàng đầu thế giới. Quỹ này đã hỗ trợ nhiều công ty ‘kỳ lân’ nổi tiếng như Airbnb, Dropbox, OpenAI…

Quá trình gọi vốn từ Y Combinator được đánh giá là vô cùng khó khăn, với tỷ lệ chấp thuận chỉ khoảng 0,6% trong năm nay. Trước khi nhận được sự chấp thuận, Nam, sinh năm 2002, đã trải qua hai lần bị Y Combinator từ chối. ‘Khi nhận được thư chấp thuận, mình như vỡ òa. Lần thứ 3 mình nộp vào YC, công ty đã có tệp khách hàng riêng và mình cũng kể được câu chuyện trọn vẹn hơn về sản phẩm’, Hoàng Nam chia sẻ.

Để theo đuổi startup, Nam đã quyết định ‘gap year’ sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở. Anh đã theo học tại một ngôi trường nội trú ở Mỹ, nơi anh được tiếp xúc với văn hóa học tập khuyến khích đặt câu hỏi và tự tìm kiếm câu trả lời. Tại đây, Nam cũng tham gia câu lạc bộ đầu tư của trường, học cách phân tích báo cáo tài chính và quản lý một quỹ đầu tư sinh viên trị giá 100.000 USD. Sau đó, anh theo học ngành Kinh tế tại Đại học California tại Los Angeles.

Tuy nhiên, trong hai năm đầu đại học, Nam nhận ra rằng công việc thực tập tại các tập đoàn đa quốc gia khiến anh mất đi sự sáng tạo. ‘Đó là cảm giác mình đóng vai trò như một bánh răng trong guồng máy quá lớn, không thể làm điều gì đó khác biệt. Trong khi, mình muốn tạo ra một sản phẩm là ‘đứa con’ của riêng mình’, Nam nói. Vì vậy, Nam quyết định chuyển sang học ngành Khoa học máy tính.

Mùa hè năm 3 đại học, anh tham gia chương trình nghiên cứu tại Trường Luật của Đại học Stanford. Tại đây, Nam nhận thấy các hãng luật ở Mỹ hầu như không sử dụng AI trong công việc, mặc dù đây là công cụ tiềm năng. Anh và một người bạn đã quyết định xây dựng hệ thống phần mềm tự động theo dõi và kiểm tra cách luật sư tương tác với công cụ AI.

Sau 3 tháng, phiên bản đầu tiên ra đời. Dù chỉ là bản thử nghiệm, cả hai đều nhận thấy tiềm năng khi ứng dụng vào thực tiễn. Vì thế, hai nam sinh quyết định tạm nghỉ học một năm ở Đại học California để dấn thân startup. Hành trình này không hề dễ dàng. ‘Cũng giống như mọi startup khác, mình liên tục phải trả lời câu hỏi ‘Công ty có đang xây dựng sản phẩm người dùng thực sự cần hay không’. Thậm chí, mỗi sáng thức dậy, mình biết bản thân sẽ lại bị từ chối hoặc gặp lỗi sản phẩm nào đó. Dẫu vậy, mình chấp nhận, xem đó là điều đương nhiên’, Nam nói.

Để hoàn thiện sản phẩm, Nam đã gặp gỡ và đàm phán với hơn 50 hãng luật khắp nước Mỹ, nhưng phần lớn họ đều ‘lắc đầu’ vì không tin tưởng vào sản phẩm của hai nam sinh. ‘Mỗi lần bị từ chối, mình thường tìm hiểu về những yếu tố họ quan tâm, đâu là ưu tiên của hãng luật khi nhìn vào một phần mềm mới để mua về cho công ty. Sau nhiều lần cải thiện, nâng cấp, tăng cường tính bảo mật, cuối cùng, có một hãng luật đồng ý trở thành khách hàng đầu tiên’.

Công ty của Nam chính thức thành lập đầu 2024. Không chỉ lo phần kỹ thuật, cậu còn tự xoay sở với các thủ tục pháp lý từ đăng ký mã số thuế đến thiết kế, vận hành việc bán sản phẩm. Đến nay, sản phẩm của công ty đã được hai hãng luật tại Mỹ với hơn 1.500 luật sư sử dụng và phản hồi tích cực. Ngoài ngành luật, sản phẩm cũng có thể mở rộng sang các lĩnh vực khác như tài chính và y tế.

Trước khi được YC rót vốn, Nam từng hai lần bị từ chối. Đến lần thứ ba, sau vòng hồ sơ, startup của Nam được lựa chọn vào vòng phỏng vấn. Trong chưa đầy 10 phút, chàng trai Việt đã trình bày rõ ràng về tầm nhìn, sản phẩm, thị trường và lý do tại sao YC nên chọn công ty mình.

Cuối cùng, startup của Nam được YC đồng ý rót vốn 500.000 USD. Ngoài ra, Nam còn tham gia chương trình huấn luyện chuyên sâu 10 tuần với các chuyên gia hàng đầu và được hỗ trợ bởi một trong những hệ sinh thái khởi nghiệp lớn nhất thế giới. Với khoản đầu tư này, Nam dự định sẽ xây dựng đội kỹ sư phần mềm, tăng tốc độ phát triển sản phẩm và đẩy mạnh marketing để tiếp cận nhiều hãng luật hơn.

Nam chia sẻ rằng việc thuyết phục bố mẹ cho mình nghỉ học một năm để khởi nghiệp không hề dễ dàng. ‘Khởi nghiệp là cách nhanh nhất để biết liệu sản phẩm của mình có thực sự hữu ích với người dùng hay không, và liệu ý tưởng đó có thể tạo ra lợi nhuận. Không có cách nào rõ ràng hơn ngoài việc trực tiếp bắt tay vào làm’, Nam chia sẻ.

Trong bối cảnh các cơ quan quản lý trên toàn cầu ngày càng tăng cường giám sát hoạt động thâu tóm và sáp nhập của các tập đoàn công nghệ lớn, một xu hướng mới đang nổi lên. Thay vì mua lại toàn bộ công ty, những gã khổng lồ như Google và Meta đang chuyển sang mô hình ‘mua người và công nghệ’. Chiến lược này không chỉ giúp họ tránh được sự giám sát pháp lý gắt gao mà còn tối ưu hóa chi phí, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về tương lai của các startup và hệ sinh thái công nghệ.

Xu hướng này bắt đầu bằng việc Mark Zuckerberg tăng cường thu hút nhân tài bằng tiền, nhắm đến những nhân sự chủ chốt và công nghệ của startup trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI). Kết quả là những giấc mơ đổi đời bằng cổ phần của startup và dân công nghệ có thể kết thúc trong cảnh trắng tay.

Ví dụ điển hình là việc Google chi 2,4 tỷ USD để chiêu mộ CEO và các nhân tài chủ chốt của Windsurf, một công ty AI về lập trình, đồng thời cấp phép sử dụng sở hữu trí tuệ của công ty. Phần còn lại của Windsurf sau đó được Cognition mua lại với giá thấp hơn nhiều, ước tính khoảng 300 triệu USD.

Không chỉ Google, Meta cũng đã đi theo hướng này khi chi 14 tỷ USD để sở hữu 49% cổ phần Scale AI, đồng thời thu hút nhà sáng lập Alexandr Wang cùng đội ngũ nghiên cứu AI về đầu quân cho nhóm Superintelligence mới thành lập.

Xu hướng này còn được thấy trong các thương vụ gần đây liên quan đến Character AI và Inflection. Các công ty Big Tech dường như đang tìm cách tiếp cận trực tiếp với các nhà nghiên cứu AI hàng đầu và công nghệ tiên tiến mà không cần phải trải qua quá trình thâu tóm phức tạp và tốn kém.

Tuy nhiên, thương vụ Windsurf đã gây ra làn sóng tranh cãi gay gắt trong giới startup và các nhà đầu tư. Nhiều người cho rằng đây là hành vi ‘phá vỡ hợp đồng xã hội’ giữa người sáng lập và nhân viên. Truyền thống của Thung lũng Silicon là nhân viên startup chấp nhận rủi ro, làm việc cật lực với mức lương thấp hơn để đổi lấy cổ phần, hy vọng sẽ được hưởng lợi lớn khi công ty được mua lại.

Nhưng khi những người sáng lập và tài năng hàng đầu được ‘mua đứt’ với giá cao, trong khi phần lớn nhân viên bị bỏ lại phía sau với giá trị thấp hơn nhiều, không được chia sẻ lợi ích từ thương vụ dù đã cống hiến hàng năm trời, thì điều này tạo ra một tiền lệ nguy hiểm, có thể làm giảm động lực và sự tin tưởng của nhân viên đối với các startup.

Về phía các tập đoàn lớn như Google, Meta, chiến lược ‘mua người và công nghệ’ là bước đi khôn ngoan trong thời kỳ giám sát gắt gao. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Liệu chiến lược này có công bằng với nhân viên, nhà đầu tư và thậm chí là thị trường?

Việc các ông lớn có thể chi hàng tỷ USD để ‘mua ngoài’ những bộ não xuất sắc, rồi bỏ lại các công ty khởi nghiệp trong tình trạng chắp vá, có thể dẫn đến hệ lụy lớn hơn, từ niềm tin sụp đổ cho đến suy giảm đổi mới sáng tạo.

Với người lao động, thương vụ Windsurf cùng ScaleAI là lời cảnh tỉnh cho giới trẻ muốn vào startup khi luôn phải đặt câu hỏi: ‘Liệu startup này có mục tiêu độc lập dài hạn, hay chỉ là bệ phóng để bán mình cho Big Tech?’

Trong một thế giới mà dữ liệu, thuật toán và con người quan trọng hơn bản thân pháp nhân doanh nghiệp, có lẽ luật chơi đã thay đổi, nhưng không phải ai cũng kịp nhận ra.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang phát triển nhanh chóng, Việt Nam đang nổi lên như một thị trường đầy hứa hẹn và tiềm năng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ. Sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, sự phát triển của các lĩnh vực công nghệ trọng điểm và mục tiêu phát triển doanh nghiệp đầy tham vọng là những yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển này.

Chính phủ Việt Nam đang thể hiện sự hỗ trợ mạnh mẽ chưa từng có đối với khoa học và công nghệ. Các thay đổi trong luật pháp đang được triển khai nhằm cung cấp thêm nguồn quỹ và hỗ trợ cho hệ sinh thái công nghệ và startup. Quỹ đầu tư mạo hiểm của Chính phủ (Government VC) sắp được thành lập là một minh chứng rõ ràng cho cam kết này. Chính phủ cũng khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước đầu tư nhiều hơn vào công nghệ và nghiên cứu phát triển (R&D), đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi kép (kết hợp chuyển đổi số và chuyển đổi xanh) hướng tới sự phát triển bền vững.

Việt Nam đang tập trung phát triển các lĩnh vực công nghệ trọng điểm, tạo ra sức hút lớn đối với các đối tác toàn cầu. Các công nghệ cao như bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI) nằm trong danh sách ưu tiên hàng đầu của Chính phủ. Điều này được thể hiện qua nhiều hoạt động và chương trình hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới như Google, Samsung, Nvidia và Meta tại Việt Nam. Chính phủ sẽ có nhiều chương trình tăng tốc khởi nghiệp (accelerator program) hợp tác với các công ty lớn này, và những chương trình này không chỉ dành cho startup Việt Nam mà còn hoan nghênh startup nước ngoài muốn thâm nhập thị trường.

Với những mục tiêu phát triển doanh nghiệp đầy tham vọng, Việt Nam đang tạo ra một môi trường kinh doanh sôi động. Chính phủ đặt mục tiêu nâng tổng số doanh nghiệp lên 2 triệu (từ khoảng 800.000 hiện tại) và khuyến khích các tỉnh đạt mức tăng trưởng GDP hai con số. Tuy nhiên, để thành công trên thị trường Việt Nam, các startup quốc tế cần có một chiến lược thâm nhập thị trường cẩn trọng, từ việc bản địa hóa sản phẩm đến lựa chọn đối tác phù hợp. Sự nghiêm túc và nỗ lực tìm hiểu thị trường, văn hóa kinh doanh là điều kiện tiên quyết để thành công tại Việt Nam.

Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến đầu tư đầy tiềm năng trên bản đồ thế giới. Nhiều tổ chức và công ty tư vấn toàn cầu đánh giá Việt Nam là một môi trường đầu tư hấp dẫn và là một điểm đến mới nổi. Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định và sở hữu dân số trong độ tuổi lao động vàng, đây là yếu tố then chốt thu hút các nhà đầu tư. Trong bối cảnh này, kinh tế số đang đóng vai trò ngày càng quan trọng. Chủ trương phát triển kinh tế số và chuyển đổi số đang được Đảng, Nhà nước và Chính phủ Việt Nam triển khai hết sức mạnh mẽ.

Nhiều tên tuổi lớn trong ngành công nghệ thế giới đã và đang mở rộng sự hiện diện tại Việt Nam. Việt Nam ngày càng thu hút các doanh nghiệp và tập đoàn công nghệ lớn bởi chúng ta có những lợi thế cạnh tranh vượt trội, đặc biệt là đội ngũ nhân lực kỹ sư trẻ, tài năng và có nền tảng vững chắc về khoa học và toán học.