Logistics xanh đang trở thành chiến lược sống còn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thị trường kinh tế toàn cầu đầy biến động và cạnh tranh ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, việc triển khai logistics xanh vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Chuyển đổi xanh trong hoạt động logistics không còn là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu, quyết định sức cạnh tranh và thậm chí là yếu tố sống còn của doanh nghiệp trong quá trình hội nhập toàn cầu. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam hiện đứng thứ 43 trong bảng xếp hạng Chỉ số hiệu quả logistics toàn cầu. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai vẫn còn cách khá xa chính sách.

Các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp nhiều rào cản trong việc triển khai logistics xanh, bao gồm chi phí cao, thiếu thông tin và chính sách hỗ trợ. Để thực hiện chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và tối ưu hóa quy trình vận hành, các doanh nghiệp cần có sự hỗ trợ thiết thực từ các cơ quan quản lý nhà nước. Hệ thống pháp lý chưa đầy đủ và thiếu tính liên kết để hỗ trợ logistics xanh. Dù Chính phủ đã có Chiến lược phát triển kinh tế tuần hoàn, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, hay Dự thảo Luật Giao thông đường bộ sửa đổi có đề cập đến hạ tầng hỗ trợ phương tiện xanh, nhưng việc triển khai còn chậm và thiếu liên kết.

Chuyển đổi xanh đòi hỏi chi phí đầu tư không nhỏ và các doanh nghiệp cũng gặp thách thức khi lựa chọn công nghệ cũng như thiếu đội ngũ chuyên gia am hiểu và đủ năng lực thực hiện. Hơn nữa, nhận thức, thói quen và hạ tầng hiện tại vẫn chưa đáp ứng yêu cầu phát triển phương tiện vận chuyển xanh.

Nền kinh tế toàn cầu đang biến động mạnh mẽ kéo theo xu hướng tái cấu trúc và dịch chuyển chuỗi cung ứng. Lĩnh vực logistics cũng theo đó chịu áp lực chuyển đổi sâu rộng chưa từng có, buộc doanh nghiệp phải thích ứng kịp thời để tồn tại giữa biến động. Bên cạnh đó, Chính phủ các nước và các tổ chức quốc tế đã đưa ra những mục tiêu giảm phát thải chặt chẽ, như: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon, các sáng kiến từ Gói Fit for55 của Liên minh châu Âu (EU) đến lộ trình giảm carbon của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO)… buộc doanh nghiệp logistics phải xanh hóa quy trình và hướng tới mục tiêu Net Zero…

Để triển khai logistics xanh, các doanh nghiệp cần chủ động chuyển đổi để tồn tại. Quá trình xanh hóa logistics tại Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức, nhất là khi các doanh nghiệp muốn tiếp cận sâu hơn vào thị trường EU. Các doanh nghiệp châu Âu đã chủ động triển khai nhiều giải pháp cụ thể tại Việt Nam như sử dụng năng lượng mặt trời tại kho vận, văn phòng; triển khai đội xe giao nhận xanh; tích hợp công cụ số để tối ưu lộ trình, tiết kiệm nhiên liệu và giảm phát thải… Đây là chiến lược dài hạn giúp tối ưu vận hành và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Tuy nhiên, các hạn chế như hạ tầng logistics tại Việt Nam chưa đồng bộ, một số chính sách, quy định thiếu nhất quán… khiến doanh nghiệp gặp nhiều vướng mắc khi áp dụng vào thực tế. Phát triển xanh là quá trình không thể thuê ngoài mà cần sự chung tay giữa doanh nghiệp, Chính phủ và các bên liên quan. Với việc cải thiện nhận thức, nguồn lực tài chính, kỹ năng và kinh nghiệm cùng sự đồng bộ chính sách và thống nhất quan điểm, Việt Nam hoàn toàn có thể tiến rất nhanh.

Điều cốt lõi là thúc đẩy mô hình logistics tích hợp đa phương thức. Cùng với đó, xây dựng hành lang chính sách và tài chính bền vững để hỗ trợ doanh nghiệp thực thi chuyển đổi một cách thực chất. Một số doanh nghiệp đang triển khai mô hình mới tại Việt Nam, tích hợp nhà ga hàng hóa hàng không, kho ngoại quan, kho thường và các giải pháp giao thông kết nối xuyên biên giới. Đây là mô hình chưa phổ biến trong khu vực nhưng có tiềm năng tạo ra lợi thế cho Việt Nam trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Tuy nhiên, chuyển đổi xanh của doanh nghiệp chỉ thực sự hiệu quả khi có sự đồng hành từ chính sách và tài chính. Do đó cần khuyến khích tài chính xanh và các cơ chế kết hợp công – tư, từ các tổ chức tài chính quốc tế như IFC, WB và hệ thống ngân hàng trong nước.

Canada đang nổi lên như một thị trường xuất khẩu tiềm năng cho hàng hóa Việt Nam, song song với đó là việc quốc gia này áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, đặc biệt là từ Việt Nam. Theo thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại thuộc Bộ Công Thương, Canada hiện đang là quốc gia áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ nhất đối với Việt Nam trong khối Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương Toàn diện và Tiến bộ (CPTPP).

Trong năm 2024, Canada đã khởi xướng 19 vụ điều tra liên quan đến hàng hóa nhập khẩu, trong đó có 12 vụ chống bán phá giá, 5 vụ chống trợ cấp và 2 vụ tự vệ. Điều này đặt Canada đứng thứ 4 toàn cầu về số lượng điều tra phòng vệ thương mại, chỉ sau Mỹ, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ là những công cụ hợp pháp theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cho phép các nước nhập khẩu bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước sự ảnh hưởng của hàng hóa nước ngoài.

Tại Canada, các vụ điều tra liên quan đến nhập khẩu được tiến hành bởi Cơ quan Biên phòng Canada (CBSA) dựa trên Đạo luật Biện pháp Nhập khẩu đặc biệt (SIMA). Nếu xác định có hành vi không công bằng, Tòa án Thương mại quốc tế Canada (CITT) sẽ đưa ra quyết định về việc áp thuế hoặc mở rộng biện pháp phòng vệ đối với hàng hóa liên quan.

Trước tình hình này, Thương vụ Việt Nam tại Canada đã và đang tăng cường cung cấp thông tin cập nhật về tình hình, các chính sách mới của Canada cũng như thông tin về các vụ điều tra trên trang web của mình. Mục đích là hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam chủ động điều chỉnh chiến lược kinh doanh nhằm thích ứng với những thay đổi trên thị trường Canada.

Ngoài ra, Cục Phòng vệ thương mại cũng đề nghị hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tăng cường cảnh báo sớm và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam hiểu rõ về quy định điều tra của nước sở tại. Đồng thời, hỗ trợ trong việc trình bày quan điểm của Chính phủ Việt Nam trong các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại.

Đối với doanh nghiệp Việt Nam, Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị cần đa dạng hóa thị trường và ngành hàng xuất khẩu. Đầu tư vào việc truy xuất nguồn gốc và minh bạch hóa quy trình sản xuất cũng được coi là những bước đi quan trọng. Bên cạnh đó, việc theo dõi sát sao thông tin về các vụ việc phòng vệ thương mại để ứng phó kịp thời cũng là điều cần thiết để giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội trên thị trường Canada.

Nhìn chung, việc Canada tăng cường áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu, trong đó có hàng hóa từ Việt Nam, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải có sự chuẩn bị và thích ứng kịp thời. Bằng cách đa dạng hóa thị trường, nâng cao tính minh bạch và hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng, doanh nghiệp Việt Nam có thể giảm thiểu rủi ro và tiếp tục khai thác tiềm năng của thị trường Canada.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng như hiện nay, việc nắm bắt thông tin và chính sách của các nước nhập khẩu là hết sức quan trọng. Các doanh nghiệp cần tích cực tìm hiểu và cập nhật thường xuyên các quy định, chính sách mới để chủ động xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, đảm bảo tận dụng tối đa các cơ hội từ thị trường quốc tế.