Một video ghi lại hình ảnh Li, một cựu sinh viên ngành Chẩn đoán hình ảnh tại Đại học Y khoa Đại Liên, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc, đứng bán kem trên đường phố đã thu hút hơn 5 triệu lượt xem trên mạng xã hội. Sự việc này đã làm dấy lên một cuộc tranh luận nóng về áp lực định hướng nghề nghiệp đối với sinh viên sau đại học tại Trung Quốc.

Li, người đã tốt nghiệp từ Đại học Y khoa Đại Liên, đã trở thành tâm điểm của sự chú ý sau khi video cô đứng bán kem được lan truyền rộng rãi. Điều đáng nói là, sau khi video nổi tiếng, một giảng viên cũ của trường đã liên hệ và yêu cầu cô gỡ video vì lo ngại về danh tiếng của nhà trường. Tuy nhiên, Li đã từ chối và thẳng thắn đáp trả: ‘Nếu bạn nghĩ tôi đang phỉ báng bạn, hãy kiện tôi’. Thông tin về sự việc đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng mạng.

Nhà trường đã phủ nhận việc gây áp lực lên Li và cho rằng cô đã phát tán thông tin ‘không đúng sự thật’. Tuy nhiên, sự việc này đã làm dấy lên tranh cãi về cách các trường đại học Trung Quốc đánh giá ‘thành công’ của sinh viên sau tốt nghiệp, khi mà các nghề nghiệp danh giá và mức lương cao đang trở thành tiêu chuẩn. Các chuyên gia giáo dục cho rằng đây không chỉ là câu chuyện của một cá nhân mà phản ánh khủng hoảng rộng lớn hơn trong giáo dục đại học tại Trung Quốc.

Các học giả như PGS Cao Yanna, làm việc tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh, nhận định rằng các trường đại học đang kỳ vọng quá cao vào sinh viên, trong khi thị trường lao động không thể hấp thụ hết số lượng cử nhân tăng nhanh. Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ nhập học đại học ở Trung Quốc đã tăng từ dưới 10% năm 1998 lên hơn 60% vào năm 2023. Kéo theo đó, niềm tin rằng bằng đại học là tấm vé dẫn đến thành công càng mạnh mẽ. Tuy nhiên, số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng kỷ lục qua từng năm đã khiến cuộc cạnh tranh việc làm trở nên khốc liệt.

Trong bối cảnh đó, những lựa chọn nghề nghiệp phi truyền thống như bán hàng online, làm nội dung mạng xã hội, hoặc mở quầy hàng nhỏ ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, những con đường này vẫn chưa được hệ thống giáo dục và xã hội Trung Quốc công nhận đầy đủ, dẫn đến áp lực kép vừa phải mưu sinh, vừa đối mặt với sự kỳ vọng, thậm chí chỉ trích, từ nhà trường và dư luận. PGS Paweł Charasz, làm việc tại Đại học Trung văn Hồng Kông, cho rằng thay vì chú trọng sinh viên làm nghề gì, cần đặt trọng tâm vào khả năng lựa chọn độc lập và kỹ năng ứng biến trong một thế giới việc làm thay đổi nhanh chóng.

Ông Hongqing Yang, Giám đốc điều hành Công ty tư vấn giáo dục The Educationist Limited, cho rằng các đại học danh giá Trung Quốc vẫn chưa đủ linh hoạt để thích ứng với những con đường nghề nghiệp mới. Chính sách thúc đẩy giáo dục nghề và nâng cao khả năng tuyển dụng đang góp phần giảm áp lực. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa kỳ vọng truyền thống của các tổ chức giáo dục và nhu cầu tự do, sáng tạo của thế hệ trẻ Trung Quốc ngày càng tạo nên căng thẳng.

Tỷ phú Jensen Huang, CEO của Nvidia – tập đoàn có giá trị lớn nhất thế giới hiện nay, mới đây đã chia sẻ quan điểm của mình về ngành học giàu tiềm năng trong thời đại hiện nay. Khi được hỏi về lựa chọn ngành học nếu ông là một tân sinh viên, Huang cho biết ông sẽ chọn khối ngành khoa học vật lý. Đây là nền tảng cho làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp theo, thay vì theo đuổi các ngành công nghệ phần mềm như khoa học máy tính hay kỹ thuật trí tuệ nhân tạo.

Trước đó, Huang đã nhiều lần đề cập đến khái niệm “AI vật lý” và dự báo đây là làn sóng tiếp theo trong quá trình phát triển AI. Theo ông, quá trình phát triển AI đã trải qua 3 đợt sóng: “AI tri giác”, “AI tạo sinh”, và “AI lý trí”. Đợt sóng thứ 4 chính là “AI vật lý”, khi AI không chỉ xử lý dữ liệu trừu tượng mà còn nắm vững các quy luật vật lý cơ bản trong đời sống.

“AI vật lý” sẽ được áp dụng vào các thực thể vật lý, cụ thể là các robot, để đáp ứng các nhu cầu đa dạng. Các robot sẽ siêu việt hơn nhiều, biết dự đoán các chuyển động, tính toán lực cần thiết để thực hiện các nhiệm vụ mà không làm tổn hại tới những người và vật mà nó tương tác. Huang cho rằng “AI vật lý” sẽ đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng các hệ thống nhà máy và khu công nghiệp thế hệ mới.

Huang cũng nhấn mạnh rằng các kỹ sư đón sóng “AI vật lý” sẽ là nhân sự “hot” của thị trường lao động trong tương lai gần. Ông cho rằng việc học các chuyên ngành khoa học nền tảng như vật lý, địa chất, hóa học… sẽ giúp sinh viên đón đầu làn sóng tiếp theo trong thị trường việc làm.

Hiện nay, việc lập trình đã trở nên đơn giản hơn rất nhiều, AI dần dần sẽ thay đổi hoàn toàn cách thức lập trình, khiến việc học ngôn ngữ mã hóa không còn giữ tầm quan trọng như trước. Ông Huang khuyên sinh viên nên liên tục đặt ra câu hỏi trong học tập và cuộc sống hàng ngày: Tôi có thể dùng AI để phục vụ học tập và tổ chức cuộc sống của mình như thế nào?

Như vậy, theo Huang, việc lựa chọn ngành học phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ và thị trường lao động là rất quan trọng. Sinh viên cần có tầm nhìn và tư duy sáng tạo để đón đầu các cơ hội và thách thức trong tương lai. Để biết thêm thông tin về các xu hướng công nghệ và thị trường lao động, vui lòng tham khảo các trang web như https://www.nvidia.com và các nguồn tin cậy khác.