Thời gian gần đây, những vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã gây ra nhiều lo ngại về sự kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Các đối tượng tội phạm thường giả danh công an hoặc cơ quan chức năng để lừa gạt và yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Điều này đặt ra câu hỏi về cách chúng ta quản lý và tương tác với không gian mạng, đặc biệt là với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành ‘vùng xám’ tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để ‘trút bầu tâm sự’. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật.
Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày. Những con số này cho thấy mức độ phổ biến và ảnh hưởng lớn của mạng xã hội đối với trẻ em và thanh thiếu niên.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: ‘Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối.’
Chuyên gia Tống Liên Anh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phụ huynh học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu hỏi đơn giản như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.
Trong bối cảnh thế giới mạng đang phát triển nhanh chóng, việc tạo dựng và duy trì kết nối trong gia đình trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Phụ huynh và các thành viên trong gia đình cần có những nỗ lực để hiểu và kết nối với nhau, tránh để mạng xã hội trở thành ‘vùng xám’ gây ra nhiều rủi ro cho trẻ em và thanh thiếu niên.
UNICEF và các tổ chức khác đã và đang nỗ lực để giúp các gia đình và trẻ em sử dụng mạng xã hội an toàn và có trách nhiệm. Tuy nhiên, việc tạo dựng một môi trường mạng an toàn và tích cực vẫn còn là một thách thức lớn, đòi hỏi sự tham gia và chung tay của cả gia đình, nhà trường và xã hội.
