Ngân hàng Gen liệt sĩ, một dự án nhân văn được Chính phủ, Bộ Công an và doanh nghiệp GeneStory phát triển, đã hoạt động trong một năm và đạt được những kết quả đáng kể. Sau một năm hoạt động, ngân hàng gen đã thu nhận hơn 51.000 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ tại 34 tỉnh, thành, đạt khoảng 5% mục tiêu quốc gia là 1 triệu mẫu vào năm 2030.
Qua đó, hơn 11.000 mẫu đã được phân tích và cập nhật vào cơ sở dữ liệu căn cước. Đặc biệt, tính đến thời điểm hiện tại, đã xác định được danh tính của 16 liệt sĩ vô danh. Đây là một nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà khoa học và doanh nghiệp nhằm tìm lại người thân cho hàng trăm nghìn gia đình.
GeneStory, đơn vị xây dựng Ngân hàng Gen liệt sĩ, cho biết ngân hàng được xây dựng hiện đại và bảo mật, với hệ thống hỗ trợ lưu trữ, phân tích chính xác hàng chục nghìn mẫu ADN. Ngân hàng gen cũng đã chuẩn hóa quy trình thu mẫu, kiểm soát chất lượng và đào tạo kỹ thuật viên.
Toàn bộ chi phí liên quan đến việc thu mẫu, phân tích, đối sánh và trả kết quả đều được miễn phí. Nguồn kinh phí thực hiện đến từ sự đóng góp của các doanh nghiệp trên cả nước. Dự án này không chỉ là một công trình khoa học mang tầm quốc gia, mà còn là biểu tượng cho lòng tri ân sâu sắc của dân tộc Việt Nam với những anh hùng đã ngã xuống vì hòa bình và độc lập của Tổ quốc.
Dự án đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ hoàn thành việc thu nhận 1 triệu mẫu ADN từ thân nhân, góp phần xác định danh tính hàng chục nghìn liệt sĩ vô danh, đồng thời phục vụ cho việc quy tập hài cốt và nghiên cứu y học di truyền trong dài hạn.
Trong hành trình ‘trả lại tên’ cho các liệt sĩ, công nghệ xét nghiệm ADN đã đóng vai trò quan trọng. Gần đây, Mỹ cũng đã bàn giao trang thiết bị, vật tư, hóa chất và quy trình xét nghiệm ADN cho Việt Nam nhằm phục vụ giám định hài cốt chưa định danh trong chiến tranh tại Việt Nam.
GS-TS Chu Hoàng Hà, Phó chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST), cho biết các nhà khoa học của Viện Sinh học và các chuyên gia quốc tế đã nỗ lực không ngừng để phát triển, tối ưu hóa và chuyển giao công nghệ phân tích ADN hài cốt liệt sĩ tiên tiến trên nền kỹ thuật giải trình tự thế hệ mới (NGS).
Công nghệ này đã giúp tỷ lệ chiết tách thành công ADN từ các mẫu hài cốt tăng từ 22% lên tới 70%, và mở ra khả năng khớp nối với thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4 hoặc 5 thế hệ. Đây là lần đầu tiên các chuyên gia đã chứng minh được tính khả thi của việc áp dụng công nghệ tiên tiến với nền tảng kỹ thuật SNP-NGS vào công tác giám định ADN hài cốt liệt sĩ Việt Nam.
Việc đầu tư, tiếp nhận và đưa vào vận hành các trang thiết bị phân tích ADN hiện đại đánh dấu một bước tiến quan trọng, giúp các nhà khoa học nâng cao năng lực kỹ thuật và làm chủ hoàn toàn công nghệ. Nhờ đó, quy trình phân tích mẫu hài cốt lâu năm được thực hiện trên quy mô lớn, với độ chính xác cao, mở ra khả năng khớp nối dữ liệu ADN giữa mẫu hài cốt và mẫu thân nhân có quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
GeneStory là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này tại Việt Nam.
