Họa sĩ Lê Thiết Cương và bộ sưu tập nghệ thuật minimalist độc đáo

Nghệ sĩ Lê Thiết Cương, một trong những cái tên tiêu biểu và nổi bật trong nền hội họa Việt Nam, đã ra đi vào ngày 17/7 vừa qua ở tuổi 63, do mắc bệnh ung thư hiếm gặp. Thông tin về sự ra đi của ông đã gây nên một làn sóng sốc và buồn bã trong cộng đồng văn chương và hội họa. Trong suốt cuộc đời mình, Lê Thiết Cương đã để lại dấu ấn sâu đậm và quan trọng trong nhiều lĩnh vực của nghệ thuật, bao gồm hội họa, gốm, nhiếp ảnh và giám tuyển trong nhiều sự kiện mỹ thuật quan trọng.

Lê Thiết Cương được biết đến với phong cách nghệ thuật tối giản đặc trưng, điều này được thể hiện rõ ràng qua các bức tranh, tác phẩm gốm và các dự án nghệ thuật khác mà ông đã thực hiện. Ông đã tổ chức nhiều triển lãm cá nhân và tham gia vào nhiều hoạt động nghệ thuật khác nhau trên cả nước. Các tác phẩm của ông không chỉ đơn thuần thể hiện sự tinh tế và đơn giản mà còn chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc, khiến người xem phải suy ngẫm.

Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ''khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng''. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm. — Bức Bàn ghế được Lê Thiết Cương triển lãm năm 2018. Các bức vẽ của ông dùng tông xám, đen là chủ đạo. Nhà thơ Nguyễn Thụy Kha từng nhận định tranh Lê Thiết Cương ”khó lường, mỗi bức hầu như chỉ chọn một tông màu chính rồi hòa tan màu sắc ấy trên mặt phẳng tĩnh lặng”. Từ con người, đồ vật, phong cảnh đều được Lê Thiết Cương vẽ đơn giản, đôi khi chỉ bằng các nét gạch, song khiến người xem dành nhiều thời gian để phân tích những tầng ý nghĩa mà ông gửi gắm.

Một trong những tác phẩm tiêu biểu và nổi bật của Lê Thiết Cương là bức sơn dầu ‘Độc thoại’, đây là một minh chứng rõ ràng cho phong cách tối giản mà ông theo đuổi. Không chỉ vậy, ông còn thực hiện nhiều bức vẽ minh họa cho các cuốn sách nổi tiếng, bao gồm ‘Anh hùng còn chi – di cảo’ của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp và nhiều sách khác của các nhà văn, nhà nghiên cứu khác. Những bức vẽ minh họa của ông đã góp phần làm phong phú thêm thế giới nghệ thuật của sách.

Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: '' Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó''. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng. — Đề tài quen thuộc khác trong sự nghiệp của Lê Thiết Cương là ghế. Tháng 9/2019, ông tổ chức triển lãm Chuyện ghế , với 30 tác phẩm do ông thiết kế trong 18 năm, mang tinh thần truyền thống kết hợp hiện đại. Hầu như mỗi chiếc chỉ có một màu, hình khối không cầu kỳ. Tác phẩm điêu khắc trong hình được làm bằng sắt hàn, có màu đỏ rực, được liên kết từ những hình khối không cân bằng.
Họa sĩ từng nói: ” Trong kiến trúc và đặc biệt kiến trúc hiện đại, ghế không chỉ để ngồi. Nó là một yếu tố trang trí, song hành cùng kiến trúc. Không nên bó hẹp ghế trong nghĩa đen của nó”. Lê Thiết Cương đặt tác phẩm giữa lằn ranh của giá trị sử dụng và nghệ thuật, mỗi người khi chiêm ngưỡng sẽ có những cảm nhận riêng.

Chăn trâu - tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm. — Chăn trâu – tranh gốm ghép của Lê Thiết Cương. Các mảnh gốm được họa sĩ ghép tỉ mỉ, tối giản màu sắc, thể hiện một trong số đề tài ông yêu thích là văn hóa Việt, với hình ảnh nông dân, con trâu, cái liềm.

Lê Thiết Cương cũng có một tình yêu đặc biệt với gốm, một vật liệu mà ông cho rằng hội tụ đủ các yếu tố của vũ trụ, bao gồm thiên, địa, nhân và ngũ hành. Ông đã sáng tạo ra nhiều tác phẩm gốm độc đáo bằng cách kết hợp hội họa vào gốm, từ đó làm mới và tôn vinh vật liệu truyền thống này. Các tác phẩm gốm của ông không chỉ thể hiện sự tinh tế và tỉ mỉ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về triết lý và cuộc sống.

Trong sự nghiệp, Lê Thiết Cương còn dành tình yêu đặc biệt với gốm, cho biết chỉ có vật liệu này mới hội tụ đủ thiên, địa, nhân, ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Tiếc nuối khi các làng gốm cổ đang dần mai một, ông mang hội họa vào gốm để làm mới, tôn vinh vật liệu, đưa gốm đến gần mọi người.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Lê Thiết Cương đã không ngừng tìm kiếm và khám phá các hình thức nghệ thuật khác nhau. Ông đã có nhiều hợp tác với các nhà văn, nhà điêu khắc và các nghệ sĩ khác để tạo ra các dự án nghệ thuật độc đáo và đa dạng. Những nỗ lực và cống hiến của ông đã giúp giới nghệ thuật Việt Nam trở nên phong phú và đa dạng hơn.

Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ''Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh''. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm. — Một trong tác phẩm gốm cuối cùng của Lê Thiết Cương, hoàn thiện hôm 31/5. Trên thân bình, họa sĩ trích một câu trong truyện ngắn Tướng về hưu của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp: ”Cả đời cha tôi gắn với súng đạn chiến tranh”. Năm 1985, ngày nào họa sĩ cũng đạp xe sang Bát Tràng. Nhờ đó, ông học được các công đoạn làm gốm, từ củi lửa, vuốt nặn, vào lò, ra lò, hình thành niềm yêu thích vật liệu. Họa sĩ từng cho rằng mỹ thuật của người Việt nằm trong gốm.

Với sự ra đi của Lê Thiết Cương, giới văn chương và hội họa Việt Nam đã mất đi một tài năng lớn, một người đã cống hiến cả cuộc đời mình cho nghệ thuật. Tuy nhiên, những tác phẩm và di sản nghệ thuật mà ông để lại sẽ tiếp tục được nhớ đến và tôn vinh. Giá trị và ý nghĩa của những tác phẩm nghệ thuật này sẽ còn mãi với thời gian, là nguồn cảm hứng cho các thế hệ nghệ sĩ và công chúng yêu nghệ thuật sau này.